-
1 туры
1. прил.1) прямо́й, прямолине́йный; ро́вный ( о линии)туры сызык — пряма́я ли́ния
туры сын — прямо́й стан
туры юл — пряма́я доро́га
2) перен. ве́рный, пра́вильный; то́чный и просто́йтуры җавап — ве́рный отве́т
туры фикер — ве́рная мысль
туры хисап — то́чный (просто́й) расчёт
3) перен.; разг. правди́вый, справедли́вый, че́стныйтуры кәсеп — че́стный про́мысел
туры кеше иде — был справедли́вым челове́ком
4) откры́тый; открове́нный, прямо́й, нелицеприя́тный, непосре́дственныйтуры сүз — открове́нное выска́зывание
туры холык — открове́нный (непосре́дственный) нрав
2. нареч.туры булып калучы — остаю́щийся ве́рным
1) пря́мо, прямолине́йнотуры бару — идти́ пря́мо
туры тоту — держа́ть пря́мо
туры безгә кил — приходи́ пря́мо к нам
сызыгыңны туры сыз — ли́нию черти́ пря́мо
2) разг. ве́рно, пра́вильно, то́чнотуры сөйли — ве́рно говори́т
туры билгеләде — ве́рно (то́чно) определи́л
3) разг. правди́во, че́стно, справедли́вотуры өләшү — справедли́во распредели́ть
4) открове́нно, пря́мотуры әйтү — открове́нно вы́сказать/вы́сказаться
5) пря́мо, то́чно, отрица́тельно (о наводке, стрельбе и т. п.)туры ату — то́чно стреля́ть
туры тидерү — то́чно попада́ть ( при стрельбе)
3. сущ.; в косв. п.туры төзәү — то́чно прице́литься
1) разг. вообража́емая пряма́я, вообража́емая то́чка (относительно какого-л. предмета, о котором идёт речь)мич турысында — о́коло пе́чи; во́зле пе́чи
кояш чыккан турыда — в направле́нии восхо́да со́лнца
шул турыга бар да бар — иди́ и иди́ в э́том направле́нии
2) мат. пряма́яике турының өченче туры белән кисешүе — пересече́ние двух прямы́х с тре́тьей прямо́й
•- туры канатлы
- туры канатлылар
- туры көчәнеш
- туры мәгънә
- туры мәрәтә
- туры салым
- туры почмак
- туры почмаклы
- туры призма
- туры реакция
- туры сабак
- туры сайлау
- туры санау
- туры сөйләм
- туры сызык
- туры сызыклы
- туры тәмамлык
- туры тигезләмәсе
- туры ток
- туры токлы
- туры эчәк
- туры яка••туры килгәндә — при слу́чае
туры куллы — че́стный ( в отношении чужих вещей)
туры тутай — ирон. же́нщина беста́ктного, недипломати́ческого поведе́ния
туры юл белән — прямы́м путём; прямёхонько
туры (турыдан) яру) — говори́ть открове́нно и пря́мо, ре́зать пра́вду-ма́тку
- туры килүтуры ярып сөйли — говори́т пря́мо; ре́жет пра́вду-ма́тку ( в глаза)
- туры китерү
- туры сүзле
- туры төтенле 4. послелог; диал.; см. турында5. прил.бу туры сөйләшмик инде — не бу́дем говори́ть об э́том
1) гнедо́йтуры алаша — гнедо́й ме́рин
туры кашка — гнеда́я со звёздочкой (отме́тинкой)
туры соры — се́ро-гнедо́й
2) в знач. сущ. гнёдка, гнедо́й, гнеда́я (ло́шадь)турыны җик — запряга́й гнеду́ю
-
2 закон
сущ.1) зако́н, законода́тельствозакон нар җыелмасы — свод зако́нов
закон нигезендә — на осно́ве зако́на
гамәлдәге закон — де́йствующее (существу́ющее) законода́тельство
хезмәт турындагы закон — законода́тельство о труде́
2) зако́н; ука́з, веле́ниекомандир боерыгы - закон — прика́з команди́ра - зако́н
аның сүзе миңа закон түгел — его́ сло́во мне не ука́з
3) зако́ндиалектика законы — зако́н диале́ктики
табигать законнары — зако́ны приро́ды
закон белән — зако́нно
закон белән билгеләнгән (куелган) — ука́зный
закон белән тыелган — запрещённый (зако́ном); нелега́льный
•- закон бозучы
- закон буенча
- закон итеп кабул ителгән
- закон итеп кабул итү
- закон тәртибе
- закон чыгару
- законнар чыгару
- закон чыгару органнары
- закон га каршы
- закон га каршы булу
- законга сыймау
- закон га туры китерү
- закон нан тыш
- закон нар белгече
- закон нар белеме••закон сату — права́ кача́ть, ля́сы точи́ть
-
3 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара
См. также в других словарях:
норматив — I. и. Берәр төрле эш башкару өчен билгеләнгән нормалар күрсәткече. II. НОРМАТИВ – с. Нормага туры китереп куелган, норма буенча билгеләнгән 2. Нәр. б. нормасын, кагыйдәләрен билгеле торган норматив грамматика … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эләгү — 1. Хәрәкәт итүне тоткарлардай берәр нәрсәгә орынып, ышкылып яки терәлеп калу 2. Тотылу, кабу балык э. 3. Тию, тиеп китү башына пуля э. 4. Ирексездән нин. б. шартлар, хәлләр эчендә калу, дучар булу коллыкка э. 5. Җинаять эшләп, кулга алыну.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
базис — 1. Колоннаның төбе, төрле архитектур бизәкләрнең аскы өлеше, нигезе. геом. Фигураның аскы, нигез өлеше. геол. Җир өстендәге торышы координатлары анык билгеләнгән һәм озынлыгы төгәл үлчәнгән туры сызык; тирә юньдәге башка пунктларның координатлары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күзләштерү — Ике кеше бер берсенә туры килми торган сүзләр әйткән вакытта дөреслекне билгеләү өчен аларны бер берсе белән очраштыру, кара каршы китерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өчен — бәйл. 1. Эш хәрәкәтнең максатын белдергәндә кулл. 2. Эш хәрәкәтнең кем яки нәрсә өчен билгеләнүен белдерә 3. Эш хәрәкәтнең сәбәбен, башкарылуының нигезен белдерү өчен кулл. 4. Теге яки бу хәлнең, әйбернең сыйфатын берәр зат һәм әйбер өчен берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
почмак — (ПОЧМАКЛАУ) (ПОЧМАКЛЫ) – 1. Әйбернең ике ягы кисешә торган урын. с. Урам чатындагы 2. Эче куыш әйберләрнең ике стенасы эчке яктан кисешкән урын. с. Шундый урынга урнашкан почмак өстәл 3. Яссы әйбернең ике ягы кисешкән урыны, чите өстәл почмагы 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
стильләштерү — Үрнәк итеп алынган берәр стильнең билгеләрен, үзенчәлекләрен бирү; шул стильгә туры китерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
строй — I. Хәрби саф. Сугышта турыдан туры катнашу өчен билгеләнгән гаскәр хезмәте стройга яраклы булу. II. СТРОЙ – Җәмгыятьнең, дәүләтнең төзелеш системасы демократик строй урнашу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тапкырлау — (ТАПКЫРЛАНУ) – 1. Билгеле бер зурлыкны яки санны билгеле мәртәбә үз үзенә куша барып арттыру 2. Кабатлау 3. Туры китерү, тәңгәлләү. Нәр. б. юнәлешен билгеләү, аныклау станциягә тапкырлап бару. ТАПКЫРЛАП ЧИГҮ – Тапкырлау билгесенә яки Х хәрефенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төгәл — (ТӨГӘЛЛЕК) – с. 1. Чынбарлыкка тулысынча туры килгән; дөрес, анык. Бик дөрес күрсәтә торган т. прибор 2. Гомуми түгел, якынча түгел, ә конкрет, тулы, анык т. инструкция 3. Эшне үз вакытында яки җиренә җиткереп, җентекләп үтәүчән. рәв. Нәкъ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге